काठमाडौं। नेपालमा किन बढ्दै छ भारतविरोधी भावना ? अहिले भारतका लागि टाउको दुखाइको बिषय हो यो । पहाडमा भारत विरोधी भावना मात्र छ। गोर्खाहरू पहाडी र हिम्मतका साथ भारतीय सेनाको बाहिरी क्षेत्रको रक्षामा संलग्न छन्। तर, यो यति महत्त्वपूर्ण छ कि अहिले भारतमा सोचाइ पहाड र मधेशमा समान छैन।

नेपाली गोरखाहरू ब्रिटिश भारतबाट मात्र भारतीय सेनामा छन्। गोरखाले गोर्खा सिख, एंग्लो-सिख र अफगान युद्धमा महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको थियो।
यस बाहेक१९७१ को भारत-पाकिस्तान युद्धमा पनि गोरखाको योगदान महत्वपूर्ण थियो।

भारतीय सेनामा गोरखाको प्रवेश १८१६ मा एंग्लो-नेपाली नेपाली युद्ध पछि भएको सुगौली सन्धिसँग जोडिएको छ। त्यस समयमा भारत अंग्रेजहरूको दास थियो र गोरखाले बेलायती शासनलाई कडा चुनौती दिए।

भारत स्वतन्त्र भएपछि नेपाल, भारत र बेलायतबीचको त्रिपक्षीय सम्झौतामा सात वटा गोर्खा रेजिमेन्ट भारतीय सेनालाई हस्तान्तरण गरियो। स्वतन्त्र भए पछि सातौं रेजिमेन्ट पनि सामेल भयो। सात गोर्खा रेजिमेन्टको ४० बटालियनमा हाल ३२ हजार गोरखा छन्।

काठमाडौं मधेसिको लागि धेरै टाढा छ, तर दिल्ली एकदम नजिक छ। भारतप्रति आक्रोश केवल प्रतिक्रिया मात्र होइन।

२६ मे २००६  मा तत्कालीन भाजपा अध्यक्ष राजनाथ सिंहले भनेका थिए, ‘नेपालको मूल पहिचान हिन्दु राष्ट्रको हो र यो पहिचान मेटाउनु हुँदैन। माओवादी दबाबमा नेपालले आफ्नो मौलिक पहिचान गुमाएकोमा भाजपा खुशी हुनेछैन। ‘

गत वर्षको अक्टोबरमा भारतको खुफिया एजेन्सी ‘रअ’  का प्रमुख सामन्त कुमार गोयलले केपी शर्मा प्रधानमन्त्री ओलीलाई भेटे। त्यसपछि  भारतीय सेना प्रमुख जनरल नरवानेले भेटे । र,  विदेश सचिव आए।

अनि भाजपाका विदेश मामिला प्रभारी विजय चतुरवालेले ओलीलाई भेटे। यी सबै भ्रमणहरू गोप्य थिए। केही विवरणहरू दिइएन। त्यसपछि अचानक २० डिसेम्बरमा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले संसद भंग गरे । उनीसँग बहुमत छैन, तर उनी संविधानको उल्लंघन गरेर प्रधानमन्त्रीको कुर्सीमा बसिरहेका छन्।  ओली विदेशी समर्थन बिना यस्तो  कार्य गर्न नसक्ने वताइन्छ। ।

नेपालका एक पूर्व कूटनीतिज्ञले अनौपचारिक वार्तालापमा भने, भारत चीनलाई आफ्नो ठाउँमा रोक्न सक्षम छैन, नेपालमा के रोक्ने छ। उनले भने, ‘चिनियाँ सेना लद्दाखमा प्रवेश गरेको छ र अरुणाचलमा एउटा गाउँ स्थापना गरेको छ। त्यसैले नेपालको चिन्ता छोड्नुहोस् र भारतले पहिले चिन्ता लिनु पर्छ।’

नेपालका पूर्व विदेश मन्त्री रमेशनाथ पाण्डेले बीबीसी हिन्दीलाई बताएका थिए, ‘भारतका प्रथम प्रधानमन्त्री जवाहरलाल नेहरूलाई नेपाल भ्रमणको क्रममा हिमालयको किन धेरै उल्लेख गर्थे भनेर सोधेका थिए? रमेश नाथ पाण्डेले नेहरूलाई सोधे कि उनी हिमालयको सुन्दरताबाट प्रभावित छन् कि छिमेकी देशसँग डराउँछन्? पाण्डेका अनुसार नेहरूले जवाफमा भनेका थिए कि दुवै त्यहाँ छन्।

नेहरूदेखि नेपालसम्म भारतको आशंका चीनको बारेमा छ। तर नेपालले भारतले आफ्नो निर्भरताबाट फाइदा लिन्छ भन्ने महसुस गर्दछ, त्यसैले चीनसँगको ट्रान्जिट मार्ग सुदृढ पार्नु आवश्यक छ।

अगस्ट १९९५ मा नेपाल र चीनबीच कूटनीतिक सम्बन्धको जग बसालियो। त्यहाँ दुई देशहरू बीच १४१४किलोमिटर लामो सीमा छ। नेपाल र चीन बीचको यो सीमा अग्लो र हिउँ परेको पहाडहरूले घेरिएको छ। हिमालयको यो रेखाले नेपालको १६.३९ % क्षेत्र ओगटेको छ।

नेपालले भारतबाट पेट्रोलियम पदार्थ, मोटर, सवारी साधन, स्पेयर पार्ट्स, चामल, औषधि, मेशिनरी, उर्जा उपकरण, सिमेन्ट, कृषि उपकरण, कोइला र अन्य धेरै उत्पादनहरू आयात गर्दछ। भारतसँग चीनसँग नेपालभन्दा आठ गुणा बढी व्यापार छ।

नेपालमा भारतको लगानी पनि ठूलो छ। भारतीय विदेश मन्त्रालयका अनुसार नेपालमा प्रत्यक्ष विदेशी लगानीमा भारतको हिस्सा ३० % छ। नेपालमा १५० भारतीय कम्पनीहरू सकृय छन्। यसमा बैंकका साथै धेरै निर्माण कम्पनीहरू छन्।

नेपालले अब भारतमा आफ्नो निर्भरता कम गर्न चाहन्छ। नेपाल भारतसँग वास्तविकताको भूमिमा सम्बन्ध राख्न चाहन्छ । भारतीय चुनावी राजनीतिमा भारतको मुख्य विरोध राजनीतिक र चुनावी मुद्दा हो।

यदि ओली नेपालको महान नेता बने भने भारतविरोधी भावनाबढ्ने छ । २०१५ मा मोदीको अघोषित नाकाबन्दीले नेपालमा भारत विरोधी भावना बढाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको थियो। छ महिना लामो नाकाबन्दीले नेपाली राष्ट्रवादमा भारतविरोधी भावनालाई प्रमुख कारक बनाएको छ।

नाकाबन्दीपछि प्रधानमन्त्री ओली २० मार्च २०१६ मा चीन भ्रमण गरेका थिए र उनले भारतबाट निर्भरता कम गर्न धेरै सम्झौता गरेका थिए। ओलीले चीनसँग  ट्रान्जिट मार्ग विस्तार गर्ने प्रयास गरे।

तर नेपाल र चीन सम्बन्धमा भौगोलिक मुद्दाहरु छन्। नेपाल र भारतको बीचमा २७ वटा सीमाना छ भने तातोपानी चीन र नेपालको बीचमा मात्र एक सीमाना बिन्दु हो। चिनियाँ पोर्ट गोन्जाउ काठमाडौंबाट २८४४ किलोमिटर टाढा छ, जबकि कोलकाता पोर्ट काठमाडौंबाट ८६६ किलोमिटर टाढा छ।

यस्तो अवस्थामा दुबै देशको चाहना भए पनि सम्बन्ध विस्तार गर्न सक्षम भएका छैनन्।स्रोत : बिबिसी हिन्दी