एजेन्सी। भारतका चिफ अफ डिफेन्स स्टाफ (सीडीएस) जनरल बिपिन रावतले चीनको बारेमा सैनिक विकल्पहरूको बारेमा कुरा गरेका छन् भने विदेशमन्त्री एस जयशंकरले चीनसँगको सीमा विवाद सुल्झाउने कूटनीतिक विकल्पमा जोड दिएका छन्।

चीनको बिषयमा उनीहरुबीच फरक-फरक भनाइ बाहिर आएको छ।

एक अन्तर्वार्तामा एस जयशंकरले भारत-चीन सीमा विवादमा भने, “गत दशकमा डेप्साङ, चुमर, डोकलाममा भएका विवादहरु एक अर्का भन्दा फरक थिए । तर, कूटनीतिक प्रयासबाट उनीहरुको समाधान भयो। म वर्तमान परिस्थितिको गम्भीरता वा जटिल प्रकृतिको बारेमा कुनै कुरा पनि कम बोल्दिन, हाम्रो सीमाना जोगाउन जे आवश्यक छ ।’

उनले कूटनीतिक समाधानमा यथास्थिति कायम राख्न पनि जोड दिए। एस जयशंकरले  थप भने, ‘जब संकल्पको कुरा आउँछ भने सबै सम्झौता र सम्झौताको सम्मान हुनुपर्दछ। बरु एकतर्फी रुपमा यथास्थिति परिवर्तन गर्न खोज्नु हुँदैन। हामी दुबै सैन्य र कूटनीतिक माध्यमबाट चीनसँग कुरा गरिरहेका छौं। ‘

यसअघि जनरल बिपिन रावतले समाचार एजेन्सी एएनआईसँग  भने, ‘पूर्वी लद्दाखमा चिनियाँ जनमुक्ति सेनाले गरिरहेको अतिक्रमणविरुद्ध लड्न भारतसँग एक सैन्य विकल्प छ, तर यसको प्रयोग त्यसबेला गरिन्छ, जब दुई देशबीचका सेनाबीच जारी छलफल र राजनीतिक विकल्प अर्थहिन सावित हुनेछ।’

जनरल रावतले भनेका थिए, ‘रक्षा सेवालाई एलएसीको निगरानी गर्ने र घुसपैठ रोक्नको लागि सञ्चालन गर्ने जिम्मेवारी दिइन्छ। त्यस्तो कुनै पनि गतिविधि शान्तिपूर्वक समाधान गर्न र घुसपैठ रोक्न सरकारको सम्पूर्ण दृष्टिकोण अपनाइन्छ । तर, यदि त्यस्तो भएन भने सीमामा सफलता हासिल गर्न सेना जहिले पनि सैन्य कारबाहीको लागि तयार हुन्छ।’

भारत र चीनबीच पूर्वी लद्दाखमा झन्डै तीन महिनादेखि तनावको स्थिति रहेको छ । जबकि, कूटनीतिक र सैन्य तहका वार्ताहरू धेरै चरणमा भएका छन्।

यो तनाव तब बढ्यो, जब गल्यान उपत्यकामा चिनियाँ सैनिकहरूसँगको झडपमा २० भारतीय सैनिक मारिए। गतिरोधको समाधान गर्न अझै प्रयासहरू भइरहेको छ।

यस्तो अवस्थामा सीडीएस र परराष्ट्रमन्त्रीको बयानबीच केही दिनको अन्तरालबीच भिन्नता हुनुको कारण के हो?  के त्यहाँ दुई बयान र समन्वयको अभाव बीच विरोधाभास छ वा कुनै प्रकारको रणनीतिक संकेत छ।

अन्तर्राष्ट्रिय मामिला विज्ञ मनोज जोशीका अनुसार दुबैको बयान आफैमा एक प्रकारको संकेत हो।

उनी भन्छन्, ‘यस पटक धेरै ठाउँहरूमा एकै साथ तनाव भएको छ। चीन पनि आफ्नो कुरामा अडिग छ। यस्तो अवस्थामा, यसको मतलब भारत कुनै पनि परिस्थितिमा वर्तमान अवस्थामा रहन चाहँदैन। उनी यो सन्देश दिन चाहन्छन् कि चीनले भारत थकित हुनेछ वा कूटनीतिक विकल्प खोज्न जारी राख्दैन भनेर सोच्नु हुँदैन।