एजेन्सी। लद्दाखमा  वास्तविक नियन्त्रण रेखा (एलएसी) झगडामा भारतले रणनीतिक रूपमा चीनका गतिबिधिहरुको जासुसी गरेको दाबी गरेको छ। भारतीय सुरक्षा फौजले चीनको हरेक षडयन्त्रमा नजर राखेको जनाएको छ।

विगतमा, लद्दाखबाट करिब १५ सय किलोमिटर टाढा अरुणाचल प्रदेश चीनबाट याकको सिमाना पार गरी भारतीय भूभागमा जनावरहरू आएका थिए , जसलाई भारतीय सैनिकहरूले समातेका थिए।

त्यो बेला जनावरहरूले पनि शत्रुको जासूस गरे र याकलाई चीनबाट जानाजानी भारतीय सिमानामा पठाइएको प्रश्न उठेको थियो।

विभिन्न देशहरूमा शत्रुको बिरूद्ध जासूसीको इतिहासलाई हेर्ने हो भने त्यहाँ त्यस्ता धेरै प्रमाणहरू छन्, जसले जनावर र चरालाई जासुसीमा प्रयोग गरेको गरेको देखिन्छ ।  वास्तवमा, यी प्रश्नहरू उठिरहेका छन् ।   ३१ अगस्त १ मा अरुणाचल प्रदेशमा याकको समूहले सीमा नियन्त्रण रेखा पार गरे ।  याकको समूह वास्तविक नियन्त्रण रेखामा जारी तनावको बीचमा भारतीय क्षेत्रभित्र प्रवेश गरे।

भारतीय जवानहरूले याकको बथानलाई समातेर जासुसी पक्रने दृष्टिकोणले एक हप्तासम्म उनीहरूको संरक्षणमा राखे।  भारतीय सेनालाई    यी याकहरू जासुसीमा नआएको विश्वास लागेन। उनीहरुलाई गल्तिले सीमाना पार गरेको भन्दै  मानवताको दृष्टिकोणबाट फर्काइएको थियो । त्यो समयमा , सेनाले ती जनावरहरूको धेरै परीक्षणहरू गरेका थिए , शत्रु देशले उनीहरूलाई बुद्धिको लागि प्रयोग गरिरहेको छ कि छैन भनेर । दुश्मन देशमाथि विश्वासको कमीको कारणले शंकाको दृष्टिकोणबाट हेर्ने अभ्यास संसारमा व्याप्त छ।

गत वर्ष अप्रिलमा, एक बेलुगा ह्वेल नर्वेको तटबाट समातियो। यो अत्यधिक बुद्धिमान र मैत्री प्रजातिको ह्वेल मानिन्छ। जब ह्वेललाई जाँच गरियो,  पत्ता लाग्यो कि यसको टाउको वरिपरि इलोक्ट्रोनिक उपकरणहरू प्रयोग गरिएको थियो।

अहिले सम्म यो रहस्य रहँदै मानिएको छ । युएस नेवीले दशकौंसम्म पानीमुनि खान र पनडुब्बीहरू पत्ता लगाउन सेन्सरसहित डल्फिन तालिम लिएको छ। यो प्रयोग भयो। शीतयुद्धको समयमा, यो सबैलाई ज्ञात छ कि यी अत्यधिक बुद्धिमान प्राणीहरू प्रशिक्षित र निगरानीको लागि प्रयोग गरिएको थियो। इजरायलले आफ्ना छिमेकीहरूको जासुसी गर्न जनावरहरू प्रयोग गरेको विपक्षीहरूको धेरै आरोपहरूको सामना गरेको छ। सन् २००७ मा भएको घटनामा इरानले आणविक संवर्धन सुविधाको नजिक गिलहरीहरूको एउटा समूहलाई कब्जा गर्‍यो र इजरायलको इशारामा त्यहाँ रहेको भन्यो।

इरानले पश्चिमी देशहरूलाई बेचबिखन र यूरेनियम सुविधाहरू पत्ता लगाउन देशमा गिरगिट प्रयोग गरेको आरोप लगायो। साउदी अरेबियाले इजरायललाई ग्रिफन संस्कृति मार्फत क्यामेरा प्रयोग गरी आफ्नो इलाकामा जासुसी गरेको आरोप लगायो।

२०११ मा गिद्ध समातेर टेल अभिव विश्वविद्यालयको ट्याग उसको खुट्टामा फेला पर्दा यो आरोप अझ प्रबल भयो।